Hikmah Hadis: Niat Bersyarat dalam Haji dan Umrah

Menunaikan Haji dan Umrah merupakan impian setiap Muslim. Namun, dalam keadaan tertentu, seseorang mungkin menghadapi halangan kesihatan atau faktor lain yang boleh mengganggu kelancaran ibadah. Dalam sebuah hadis sahih yang diriwayatkan oleh Aisyah r.a., Rasulullah ﷺ memberikan satu panduan penting kepada sahabatnya, Ḍubā‘ah binti al-Zubair, mengenai cara mengatasi situasi ini dengan meletakkan syarat ketika berihram.

Hadis Rasulullah ﷺ tentang Meletakkan Syarat dalam Haji

Diriwayatkan oleh Aisyah r.a:

دَخَلَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم عَلَى ضُبَاعَةَ بِنْتِ الزُّبَيْرِ فَقَالَ لَهَا: "لَعَلَّكِ أَرَدْتِ الْحَجَّ؟ ". قَالَت: وَاللهِ، لا أَجِدُني إِلا وَجِعَةً. فَقَالَ لَهَا: "حُجِّي وَاشْتَرِطِي، وَقُولِي: اللَّهُمَّ! مَحِلِّي حَيْثُ حَبَسْتَنِي".

Rasulullah ﷺ masuk menemui Ḍubā‘ah binti al-Zubair dan bertanya kepadanya: "Mungkin engkau ingin menunaikan Haji?"
Beliau menjawab: "Demi Allah, aku merasa kurang sihat."
Rasulullah ﷺ pun bersabda: "Tunaikanlah Haji dan letakkan syarat, dan katakanlah: 'Ya Allah, tempat aku bertahallul adalah di mana sahaja Engkau menahanku (daripada meneruskan ibadah ini).'"

(Hadis Sahih Riwayat Bukhari, No. 5089 dan Muslim, No. 1207)

Pelajaran dan Hikmah Daripada Hadis Ini

1. Islam Memberi Kemudahan dalam Ibadah

Hadis ini menunjukkan bahawa Islam tidak membebankan penganutnya dengan ibadah yang di luar kemampuan mereka. Jika seseorang mempunyai masalah kesihatan atau halangan lain yang boleh mengganggu perjalanan Haji atau Umrah, mereka dibolehkan untuk meletakkan syarat ketika berniat ihram.

2. Konsep 'Istiṭnā' (Meletakkan Syarat) dalam Ihram

Syarat yang dianjurkan oleh Rasulullah ﷺ dalam hadis ini dikenali sebagai istiṭnā', iaitu:

• Apabila seseorang takut tidak dapat menyempurnakan Haji atau Umrah disebabkan penyakit atau halangan lain, dia boleh berkata: اللَّهُمَّ مَحِلِّي حَيْثُ حَبَسْتَنِي
  ("Ya Allah, tempat aku bertahallul adalah di mana sahaja Engkau menahanku.")
• Dengan syarat ini, jika seseorang terpaksa membatalkan ibadahnya kerana sebab yang dibenarkan, dia boleh keluar dari ihram tanpa perlu membayar dam (denda).
• Di Malaysia, ia dikenali sebagai niat bersyarat.

3. Fleksibiliti dalam Fiqh Haji dan Umrah

Pendekatan ini memberi kelonggaran kepada umat Islam, khususnya mereka yang mempunyai masalah kesihatan. Ia juga menjadi dalil bahawa seseorang yang menghadapi kesukaran boleh mengambil rukhsah (keringanan) yang telah ditetapkan oleh syariat.

4. Keutamaan Bertanya kepada Ahli Ilmu

Ḍubā‘ah binti al-Zubair tidak membuat keputusan sendiri, tetapi merujuk kepada Rasulullah ﷺ untuk mendapatkan panduan. Ini mengajar kita bahawa dalam hal ibadah, kita perlu bertanya kepada ahli ilmu atau ulama bagi mendapatkan kepastian tentang hukum-hakam yang berkaitan.

Bagaimana Mengamalkan Sunnah Ini dalam Zaman Kita?

Hadis ini sangat relevan bagi jemaah yang menghadapi keadaan seperti:

• Orang yang sakit kronik tetapi masih ingin menunaikan Umrah atau Haji.
• Wanita yang bimbang akan kedatangan haid ketika dalam keadaan ihram.
• Jemaah yang mempunyai keadaan kecemasan yang mungkin menyebabkan mereka perlu pulang lebih awal dari Tanah Suci.

Bagi sesiapa yang mempunyai keraguan sama ada mereka boleh menyempurnakan ibadah atau tidak, mereka boleh mengamalkan sunnah ini dengan meletakkan syarat semasa niat ihram. Ini akan mengelakkan mereka daripada perlu membayar dam jika terpaksa membatalkan ihram.

Kesimpulan

Hadis ini menunjukkan bahawa Islam adalah agama yang mudah dan penuh dengan kemudahan. Rasulullah ﷺ mengajarkan kepada kita bahawa jika terdapat keadaan yang menghalang kita daripada menyempurnakan ibadah, kita boleh meletakkan syarat dalam niat ihram. Ini bukan hanya meringankan beban jemaah yang menghadapi masalah kesihatan tetapi juga menunjukkan keluasan rahmat Allah dalam memberikan solusi kepada umat-Nya.

Semoga artikel ini memberi manfaat kepada semua jemaah yang merancang untuk menunaikan Umrah dan Haji. Jika anda mempunyai sebarang pertanyaan, sentiasa rujuk kepada para ulama dan agensi umrah yang dipercayai. Semoga Allah mempermudahkan perjalanan ibadah kita dan menerima amal kita. Amin!